forum anoreksja bulimia, forum zaburzenia odżywiania, kompulsywne objadanie się forum

Czy to choroba?

W obliczu tak wielu objawów towarzyszących, nasuwa się pytanie: czy zakupoholizm jest odrębną jednostką chorobową, czy też zjawiskiem ubocznym towarzyszącym innym zaburzeniom psychicznym? Jak dotąd, naukowcy nie udzielili ostatecznej odpowiedzi na to pytanie. Nie opracowali także wyczerpującego modelu powstawania patologicznego kupowania.

Tak czy inaczej, wiele wskazuje na to, że problemy z poczuciem własnej wartości, wysoki poziom impulsywności i niski poziom samokontroli w istotny sposób przyczyniają się do tego, że ludzie uzależniają się od zakupów i w tym uzależnieniu przez długi czas trwają. Pacjenci opisują siebie często jako osoby niepewne i społecznie lękliwe. Najwyraźniej istnieje ścisły związek pomiędzy pędem do zachowań konsumpcyjnych i równowagą emocjonalną. Często "napady zakupów" wywoływane są przez złe nastroje.

Do zaburzeń mogą przyczyniać się również czynniki neurobiologiczne, np. nierównowaga w bilansie serotoniny bądź dopaminy. Niemniej, ze względu na występujące często równolegle inne choroby, nie da się takich wyników zakwalifikować jako specyficznych dla zakupoholizmu.

Specjaliści nie są również zgodni co do tego, w jaki sposób zaszeregować zakupoholizm w rozpowszechnionym psychiatrycznym systemie klasyfikacyjnym. Najbardziej logiczne dla większości psychiatrów wydaje się klasyfikowanie go jako zaburzenia kontroli bodźców. Do tej grupy zaliczane są również inne wzory zachowania, przynoszące szkodę samym zainteresowanym lub innym ludziom, takie jak kleptomania czy patologiczny hazard. Wspólne dla tych zjawisk i zakupoholizmu jest to, że pacjent odczuwa pojawiające się bodźce jako nie do powstrzymania i nie potrafi racjonalnie uzasadnić swojego zachowania. Oprócz tego zakupoholicy kontynuują swoje działania mimo negatywnych ich konsekwencji, a to wskazuje na zaburzenie kontroli bodźców.

Inni autorzy traktują kryjący się za tym mechanizm psychologiczny jako rzeczywisty nałóg - z tą tylko różnicą, że osoby nim dotknięte nie są uzależnione od substancji. W takim rozumieniu uzależnienie od zakupów, gry, pracy, seksu czy Internetu stanowi jedną wspólną kategorię uzależnień zachowania.

Czy chodzi tu o brakującą kontrolę bodźców, czy też o uzależnienie - rozstrzygnięcie tego jest dla pacjentów raczej obojętne. Niemniej, brak naukowej klasyfikacji przyczynia się do tego, że jak dotąd niewiele jest propozycji profesjonalnych terapii. Bo chociaż zarówno u osób dotkniętych zakupoholizmem, jak też u ich najbliższych napady kupowania wywołują wyjątkową traumę, to psychologowie i lekarze w dalszym ciągu często nie dostrzegają lub bagatelizują problem.

Nawet jeśli choroby towarzyszące, takie jak lęki czy depresje, leczono skutecznie, to zachowania konsumenckie normalizują się raczej rzadko. Dlatego z reguły nie pomagają również uznane lekarstwa - terapia antydepresantami skutkuje tylko w sporadycznych przypadkach.
Nauka nowych zachowań konsumenckich

Pierwsze rezultaty nowych terapii dla zakupoholików przemawiają jednak za tym, że ukierunkowana psychoterapia mogłaby im pomóc. Grupa badaczy pod kierownictwem psychiatry Jamesa Mitchella z University of North Dakota wypróbowuje aktualnie kognitywną metodę terapii zachowań, opracowaną specjalnie dla uzależnionych od zakupów. Na Wydziale Psychosomatycznym i Psychoterapeutycznym Kliniki Uniwersyteckiej w Erlangen opracowaliśmy zmodyfikowaną wersję tego programu. Podczas dwunastu sesji terapeutycznych pacjenci uczą się redukować napady zakupoholizmu poprzez dogłębne badanie ich przyczyn. Równocześnie ćwiczą właściwe zachowania konsumenckie. W "rozkładzie nauczania" jest również zarządzanie finansami. Większość pacjentów od dawna już nie zarządza samodzielnie swoimi kontami, ponieważ rodziny przejęły finansową odpowiedzialność. To jednak pomaga tylko na krótką metę. Pacjenci muszą sami od nowa nauczyć się zarządzania swoimi pieniędzmi.

W 2008 roku, w opracowaniu dotyczącym terapii grupowej 60 pacjentów pokazaliśmy, że ten sposób leczenia jest skuteczny: mniej więcej połowa uczestników po terapii nie spełniała już kryteriów uzależnienia od zakupów - nawet jeśli u wielu pozostały jeszcze resztki objawów. Dalszy rozwój tego rodzaju propozycji ukierunkowanych na konkretny rodzaj zaburzenia wydaje się obecnie najbardziej obiecującą metodą zapanowania nad problemem patologicznego kupowania.

*Astrid Müller jest psychologiem i kierownikiem badań nad terapią zachowań dla osób uzależnionych od kupowania w Klinice Uniwersyteckiej w Erlangen. Aktualnie prowadzi badania w Neuropsychiatric Research Institute w Fargo w Północnej Dakocie (USA).
Artykuł ukazał się we wrześniowym numerze magazynu "Gehirn&Geist"
za:charaktery.eu